Arbutyna (INCI: Arbutin) i Alfa-Arbutyna (Alfa-arbutin) to związki organiczne – pochodne hydrochinonu. Różnią się sposobem połączenia hydrochinonu z częścią glikozydową. Arbutyna to beta-glukozyd hydrochinonu: 4-hydroksyfenylo-beta-D-glukopiranozyd zaś alfa-arbutyna to 4-hydroksyfenylo-alfa-D-glukopiranozyd.
Arbutyna jest obecna w różnych częściach wielu roślin np. liściach borówki brusznicy (Vaccinium vitis idaea L., Ericaceae), liściach gruszy (Pyrus communis L., Rosaceae), kwiatach wrzosu (Calluna vulgaris (L.) Hull, Ericaceae), liściach kaliny (Viburnum opulus L., Caprifoliaceae), zielu majeranku (Majorana hortensis Moench,
Lamiaceae), zielu lebiodki (Origanum vulgare L., Lamiaceae). Najbardziej popularnych w kosmetyce źródłem arbutyny jest mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi). Alfa-arbutyna jest otrzymywana syntetycznie.
Rozpuszcza się w wodzie, glikolu propylenowym i w etanolu. Jej współczynnik podziału logP wynosi -1,49. To oznacza, że ma niewielką zdolność penetracji s.c.
Jej działanie polega na hamowaniu aktywności tyrozynazy – enzymu kluczowego w produkcji melanin. Wykazuje znacznie mniejszą cytotoksyczność względem melanocytów niż hydrochinon. Jest składnikiem wielu kosmetyków depigmentacyjnych, ale też wyrównujących koloryt.
Jako pochodna hydrochinonu jest podejrzewana o jego uwalnianie w czasie chociaż wyniki cytowane w opinii SCCP/1158/08 pokazują, że zawartość hydrochinonu w produktach kosmetycznych po 6 miesiącach przechowywania w temperaturze 40stC jest poniżej 1ppm (poniżej progu detekcji). Kluczowe dla stabilności arbutyny jest pH układu. Najmniej stabilna jest w środowisku silnie kwaśnym (pH ok. 2).
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2024/996
z dnia 3 kwietnia 2024 r. wprowadziło zmiany w stosowaniu obu pochodnych Arbutin i Alfa-Arbutin. W załączniku III dodano dwie pozycje 377 i 378. Alfa-Arbutin (CAS: 84380-01-8) w kremach do twarzy może być stosowana w stężeniu do 2%, a w emulsjach d ciała w maksymalnym stężeniu 0,5%. Arbutin (CAS: 497-76-7) kremach do twarzy może być stosowana w maksymalnym stężeniu 7%.
Pozycji tej towarzyszy adnotacja:
“Począwszy od dnia 1 lutego 2025 r., nie wprowadza się do obrotu w Unii produktów kosmetycznych zawierających tę substancję i niespełniających wymogów określonych w warunkach. Począwszy od dnia 1 listopada 2025 r., nie udostępnia się na rynku unijnym produktów kosmetycznych zawierających tę substancję i niespełniających wymogów określonych w warunkach.”